“پسرم لکنت زبان گرفته چیکار کنم؟” این سوالی است که بسیاری از والدین هنگام مواجهه با این مشکل برای فرزندشان در ذهن دارند و می‌تواند باعث نگرانی‌های قابل توجهی شود. لکنت زبان یک اختلال گفتاری است که جریان طبیعی صحبت کردن کودک را مختل می‌کند و ممکن است سبب بروز اضطراب در والدین گردد. در این مقاله خانه لکنت می‌خواهیم به طور ساده و علمی توضیح دهیم که لکنت چیست؟و چرا ممکن است برای کودک شما رخ دهد.
همچنین، در این مقاله می‌خواهیم گام‌های مؤثری را برای مدیریت و درمان این مشکل ارائه دهیم تا والدین بتوانند با آن به نحو مؤثری مواجه شوند و به کودکان خود کمک کنند.
لکنت زبان چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟
لکنت زبان مشکلی است که حدود 5 درصد از کودکان در مقطعی از زندگی خود آن را تجربه می‌کنند و می‌تواند برای والدین نگران‌کننده باشد.
آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا بعضی از کودکان در هنگام صحبت کردن با مشکل مواجه می‌شوند؟ لکنت زبان یک اختلال گفتاری است که در آن، طبیعی‌ترین جریان صحبت کردن کودک مختل می‌شود. کودکانی که دچار لکنت هستند، ممکن است بعضی صداها یا کلمات را تکرار کنند یا آن‌ها را طولانی بیان کنند. این مشکل معمولاً در دوران کودکی و در سنین ۲ تا ۵ سالگی رخ می‌دهد و می‌تواند باعث دشواری در ارتباطات کلامی شود. علل این اختلال می‌تواند به ژنتیک، مشکلات عصبی یا عوامل محیطی مربوط باشد.
انواع لکنت
لکنت زبان به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود: رشدی، عصبی و روانی. هر کدام از این انواع، ویژگی‌ها و دلایل متفاوتی دارند که در ادامه توضیح داده می‌شود.
رشدی
لکنت رشدی رایج‌ترین نوع لکنت در کودکان است و اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که کودک بین 2 تا 5 سال سن دارد. این نوع لکنت معمولاً به این دلیل رخ می‌دهد که سرعت رشد مهارت‌های گفتاری و زبانی کودک از چیزی که او می‌خواهد بگوید عقب می‌ماند.
عصبی
لکنت عصبی به دلیل مشکلات در سیستم عصبی یا مغزی به وجود می‌آید. این نوع لکنت ممکن است پس از سکته، آسیب مغزی یا بیماری‌هایی که سیگنال‌دهی بین مغز و عضلات گفتاری را مختل می‌کنند، رخ دهد.
روانی
لکنت روانی نادر است و معمولاً پس از تجربه یک شوک یا تروما احساسی شدید ظاهر می‌شود. همچنین ممکن است همراه با مشکلات تفکر یا استدلال بروز کند. این نوع لکنت بیشتر به عوامل احساسی مرتبط است و نیاز به مداخله تخصصی دارد.
علائم لکنت در کودکان
طبق مطالعات، 60 درصد از کودکان با لکنت زبان زمانی که تحت استرس، خستگی یا هیجان قرار می‌گیرند، میزان لکنتشان افزایش می‌یابد.
لکنت در کودکان ممکن است در قالب رفتارهای گفتاری و غیرگفتاری متنوعی ظاهر شود. این علائم اغلب می‌توانند در موقعیت‌های مختلف متفاوت باشند و شدت آن‌ها نیز بسته به شرایط تغییر کند. والدین باید به این نشانه‌ها توجه کنند، زیرا تشخیص به موقع لکنت می‌تواند به کاهش اثرات آن کمک کند.
حالا ببینیم لکنت زبان چه علائم و نشانه هایی دارد.
تکرار صداها یا هجاها
یکی از نشانه‌های رایج لکنت، تکرار مداوم صداها یا هجاها در هنگام صحبت کردن است. برای مثال، کودک ممکن است کلمه “بابا” را به صورت “با-با-با-بابا” بیان کند. این مشکل معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که کودک نمی‌تواند به راحتی جمله خود را ادامه دهد.
کشیدن صداها
در این حالت، کودک برخی از صداها را به شکل طولانی‌تر از حد معمول ادا می‌کند. برای مثال، ممکن است کلمه “سلام” به صورت “سسسسسلام” بیان شود. این کشش صدا معمولاً به دلیل تلاش برای روان‌تر صحبت کردن رخ می‌دهد.
مکث‌های طولانی یا قطع‌شدن گفتار
کودکی که لکنت دارد، ممکن است وسط صحبت کردن مکث‌های غیرعادی داشته باشد یا گفتارش به طور ناگهانی قطع شود. برای مثال، ممکن است جمله‌ای را شروع کند اما به دلیل گیر کردن در یک کلمه، نتواند آن را به پایان برساند.
نشانه‌های غیرکلامی
نشانه‌های غیرکلامی شامل رفتارهایی است که هنگام تلاش کودک برای صحبت کردن دیده می‌شود، مانند پلک زدن سریع، لرزش لب‌ها، یا حرکات غیرعادی صورت. این نشانه‌ها معمولاً نشان‌دهنده اضطراب یا تلاش زیاد کودک برای گفتن کلمات هستند.
افزایش لکنت در زمان استرس، خستگی، یا هیجان
لکنت در موقعیت‌هایی که کودک تحت فشار یا هیجان است، بیشتر بروز می‌کند. به عنوان مثال، ممکن است هنگام صحبت کردن در جمع یا بیان چیزی که برای او مهم است، لکنت بیشتری داشته باشد. خستگی یا تنش‌های روزمره نیز می‌توانند این وضعیت را تشدید کنند. والدین باید به این شرایط توجه داشته باشند و تلاش کنند محیط آرامی برای کودک فراهم کنند.
چطور لکنت کودک را مدیریت کنیم؟
طبق آمار، 80 درصد از کودکانی که درمان را آغاز کرده‌اند، پس از گذشت 6 ماه، بهبودی قابل‌توجهی در روند صحبت کردن خود مشاهده کرده‌اند.
مدیریت لکنت کودک به صبر، حمایت و استفاده از روش‌های مناسب نیاز دارد. والدین و مربیان می‌توانند با ایجاد یک محیط آرام و تشویق‌کننده، به کودک کمک کنند که راحت‌تر صحبت کند و اعتمادبه‌نفس بیشتری در گفتارش پیدا کند. در ادامه، گام‌هایی ارائه می‌شود که می‌توانند به کاهش لکنت و بهبود مهارت‌های گفتاری کودک کمک کنند
گام اول : آگاهی خود را بالا ببرید !
سعی کنید از طریق جستجو در صفحات مجازی معتبر و مرتبط با لکنت ، اطلاعات خود را بالا ببرید، لازم است که والدین بدانند که : لکنت یک اختلال گفتاری است. لکنت در کودکی آغاز می شود. ترس علت لکنت نیست. اضطراب علت لکنت نیست و صرفا عامل تشدید کننده ی لکنت است، لکنت نوسان دارد. لکنت می تواند خود به خود درمان شود یا تا بزرگسالی باقی بماند، لکنت می تواند ارثی باشد ، لکنت از طریق تقلید ایجاد نمی شود ، لکنت نوسان دارد و در انتها لکنت قابل درمان است. سعی کنید مطالب را در صفحات و سایت های معتبر آسیب شناسان گفتار و زبان مطالعه کنید.
گام دوم : از بدتر شدن اوضاع جلوگیری کنید !
خونم ! بردمش مهد کودک شاید درست بشه و ….» این صحبت ها را بارها و بارها از زبان مادران کودکان دارای اینکه مدام از کودک خود سوال کنید یا مداوم از او ویدیو بگیرید صرفا کودک را نسبت به لکنتش حساس کرده اید. سعی کنید توصیه های مربوطه را رعایت کنید برای مثال :
هر نوع آموزشی که روی کودک فشار می آورد را محدود یا قطع کنید ( آموزش زبان ، آموزش شکل های هندسی و اسامی حیوانات و …)
مدت زمان دیدن تلویزیون را محدود کنید . یک کودک دو ساله نباید به هیچ عنوان تلویزیون ببیند اما بارها شاهد این موضوع بوده ایم که والدین برای کودکانشان در سنین پایین سی دی های کارتون زبان انگلیسی را روزانه چندین ساعت برای کودک گذاشته اند!
زمان ویژه ای را برای کودک خود اختصاص دهید . پدر و مادر هر دو در طی روز ، به طور جداگانه بازی لذت بخشی را با کودک داشته باشند.
گفتار کودک خود را زمانی که لکنت می کند قطع نکنید یا جمله یا کلمه ی کودک را تکمیل نکنید!
به کودک نگویید : چرا اینطور حرف می زنی ؟ درست بگو ! عجله نکن ! از اول بگو ! نفس بگیر و بگو ! ( لکنت ارادی نیست !)
تماس چشمی را از کودک خود نگیرید . اگر لکنت اتفاق افتاد ، قابل درک است که برای والدین تحمل لحظات لکنت سخت است اما سعی کنید نگرانی خود را بروز ندهید ، به چشمان کودکتان با آرامش نگاه کنید واجازه دهید تا کودکتان خودش گفتارش را تکمیل کند.
وقتی کودک لکنت می کند مدام نگویید : چی ؟ چی گفتی ؟
سعی کنید کودک شما را نگران ، ناراحت ، عصبی ، مضطرب و پرخاشگر ( به واسطه ی لکنت ) نبیند. این موضوع صرفا اوضاع را بدتر می کند .
سعی کنید سرعت گفتارتان را کاهش دهید . بین هر 3-4 کلمه یک مکث کوتاه قرار دهید : پسرم بیا بریم / با هم بازی کنیم.
در طی روز با سوال پرسیدن متعدد کودک را تحت فشار قرار ندهید .
سبک تربیتی خود را بعد از شروع لکنت تغییر ندهید ( به خاطر لکنت قوانین همیشگی را از میان برندارید ) و با کودکتان همانطور برخورد کنید که اگر لکنت نداشت ، برخورد می کردید .
گام سوم : خود درمانی ممنوع !
«مادربزرگش گفته خودش خوب می شه ! عموشم این طور بود ! گفتن تخم کبوتر بده زبونش باز شه ! می گن اگه کاری به کارش نداشته باشی خودش خوب می شه ! می گن اگه آروم حرف بزنی درست می شه ! دکتر مغز و اعصاب دارو بهش داد ! خودم تو خونه براش کتاب می لکنت شنیده ایم ! تماما غلط وغیر علمی ! لطفا خود درمانی را کنار بگذارید و اجازه دهید درمان لکنت توسط متخصص مربوطه انجام شود .
گام چهارم : جستجو برای یک گفتاردرمانگر متبحر در زمینه ی لکنت
بعد از افزایش اگاهی و جلوگیری از بدتر شدن اوضاع و پذیرش برای شروع درمان لازم است که به دقت و با حوصله به دنبال درمانگر تخصصی لکنت باشید . به یاد داشته باشید تنها متخصص درمان لکنت، گفتاردرمانگر است و همینطور بهتر است به گفتاردرمانگری مراجعه کنید که صرفا در حیطه ی لکنت فعالیت بالینی دارد . متاسفانه بسیاری از والدین در مرحله ی اول به روانشناس یا روانپزشک یا متخصص مغز و اعصاب مراجعه می کنند ، در حالی که درمان اصلی لکنت با گفتاردرمانی است .
گام پنجم : اعتماد به درمانگر و شروع درمان
بعد از انتخاب درمانگر بسیار اهمیت دارد که به درمانگر خود و آموزش های او اعتماد کامل کنید . بخش زیادی از نتیجه گیری مناسب از درمان مرتبط با اعتماد فرد به درمانگر می باشد . پس از اعتماد به درمانگر و جلسه ی ارزیابی ، درمان آزمایشی شروع می شود و درمانگر متناسب با کودک شما ، برنامه ی درمانی مناسب را انتخاب کرده و به شما به دقت و به تدریج آموزش می دهد.
تمرین‌های خانگی برای بهبود لکنت
تمرین‌های خانگی می‌توانند نقش بسیار موثری در بهبود لکنت کودک داشته باشند. این تمرین‌ها نه تنها به کودک کمک می‌کنند تا با اعتماد به نفس بیشتری صحبت کند، بلکه به او می‌آموزند که چگونه در شرایط مختلف آرامش خود را حفظ کند. در ادامه چند تمرین ساده و مفید برای بهبود لکنت آورده شده است.
خواندن با صدای بلند
یکی از تمرین‌های مؤثر برای بهبود لکنت، خواندن متون ساده با صدای بلند است. هر روز می‌توانید کودک خود را تشویق کنید که یک متن کوتاه یا داستان ساده را بلند بخواند. این کار به کودک کمک می‌کند تا تلفظ صحیح کلمات را تمرین کند و همچنین اعتماد به نفس او را در گفتار تقویت می‌کند. این تمرین باعث می‌شود که کودک از تکرارها و مکث‌های غیرضروری جلوگیری کند و جریان طبیعی صحبت کردنش را حفظ کند.
تمرین مکث
یکی دیگر از تمرین‌های مفید، تمرین مکث در میان جملات است. می‌توانید از کودک خود بخواهید که در هنگام صحبت کردن، بین جملاتش مکث کوتاهی داشته باشد. این کار به کودک کمک می‌کند تا یاد بگیرد عجله نکند و زمان کافی برای فکر کردن به هر کلمه و جمله داشته باشد. مکث‌های کوتاه می‌توانند باعث شوند که کودک کنترل بیشتری بر روی گفتار خود پیدا کند و از احساس اضطراب و استرس هنگام صحبت کردن جلوگیری شود.
بازی‌های آرامش‌بخش
بازی‌های آرامش‌بخش مانند نقاشی، لگو یا بازی‌های مشابه می‌توانند به کاهش استرس و اضطراب کودک کمک کنند. این بازی‌ها علاوه بر اینکه به تقویت مهارت‌های حرکتی کودک کمک می‌کنند، محیطی آرام و بی‌تنش را فراهم می‌آورند که باعث می‌شود کودک با احساس راحتی بیشتری به گفتار خود توجه کند. این نوع بازی‌ها به کودک کمک می‌کنند تا با آرامش بیشتری به دنیا نگاه کند و در نتیجه، تأثیر مثبتی بر روی لکنت او خواهد گذاشت.
تأثیر رژیم غذایی بر لکنت
رژیم غذایی می‌تواند به طور غیرمستقیم بر روی کیفیت گفتار کودک تأثیر بگذارد. برخی از غذاها مانند خرما، بادام، و انگور فرنگی به تقویت سیستم عصبی و بهبود عملکرد مغز کمک می‌کنند که این می‌تواند تأثیر مثبتی بر روی گفتار کودک داشته باشد. این مواد غذایی سرشار از ویتامین‌ها و مواد مغذی هستند که به تقویت حافظه، تمرکز، و آرامش کودک کمک می‌کنند. با این حال، مهم است که توجه داشته باشیم که این غذاها تنها به عنوان مکمل عمل می‌کنند و درمان اصلی لکنت به تمرینات و روش‌های درمانی دیگر بستگی دارد. بنابراین، مصرف این نوع غذاها می‌تواند به بهبود شرایط کودک کمک کند، اما به تنهایی قادر به درمان لکنت نخواهد بود.
نقش مدرسه در مدیریت لکنت
مدرسه نقش بسیار مهمی در مدیریت لکنت کودک دارد. معلمان باید از کودک حمایت کرده و فضای امن و حمایتی برای او فراهم کنند. این حمایت نه تنها به تقویت اعتمادبه‌نفس کودک کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود که او از ترس قلدری یا تمسخر دیگران، از ابراز خودداری نکند. معلمان باید به دقت به صحبت‌های کودک گوش دهند، از قطع کردن یا تصحیح زودهنگام صحبت‌های او خودداری کنند و از هرگونه رفتار منفی یا قلدری توسط دیگر دانش‌آموزان جلوگیری کنند. با این حمایت‌ها، کودک احساس امنیت و پذیرش بیشتری خواهد داشت و روند بهبودی لکنت او تسهیل می‌شود.
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کنیم؟
اگر لکنت کودک بیش از 6 ماه ادامه پیدا کرد یا اگر کودک از صحبت کردن خودداری می‌کند، زمان آن رسیده که به یک گفتاردرمانگر مراجعه کنید. گفتاردرمانگر می‌تواند علائم را بررسی کرده و تشخیص دقیق‌تری از نوع لکنت ارائه دهد. همچنین، درمان‌های تخصصی می‌تواند به بهبود وضعیت کودک کمک کرده و مهارت‌های گفتاری او را تقویت کند. توجه به این نکات و مراجعه به متخصص در زمان مناسب می‌تواند از ادامه‌دار شدن مشکل جلوگیری کند و به روند درمان سرعت ببخشد.
سوالات متداول
بعضی وقت‌ها بله، اما درمان زودهنگام می‌تواند تأثیر بسیار بیشتری داشته باشد و کمک کند که لکنت طولانی‌تر نشود.
داروها می‌توانند استرس و اضطراب را کاهش دهند، اما درمان اصلی لکنت با گفتاردرمانی و تمرین‌های گفتاری انجام می‌شود.
سخن پایانی
لکنت زبان، اگرچه چالشی است که ممکن است بسیاری از والدین را نگران کند، اما باید به یاد داشت که این اختلال قابل مدیریت و درمان است. اگر شما هم با سوال “پسرم لکنت زبان گرفته چیکار کنم؟” روبه‌رو هستید، باید بدانید که با صبوری و حمایت صحیح از کودکان، می‌توان به تدریج این مشکل را برطرف نمود. اولین گام در این مسیر، مراجعه به گفتاردرمانگر است تا درمان‌های مناسب شروع شوند و کودک بتواند در مسیر بهبودی گام بردارد. با درک این که این مسئله قابل حل است، والدین می‌توانند با اطمینان و آرامش بیشتری برای حل آن اقدام کنند.
