در این مقاله از خانه لکنت، به بررسی اختلال تکلم ناگهانی و بیماری آفازی می پردازیم. 4 نوع رایج آفازی را به همراه علت های اختلال تکلم ناگهانی و روش های درمان این اختلال را نیز شرح خواهیم داد.
این نوع اختلال می‌تواند بر نحوه ایجاد صدا برای تولید کلمات در شخص تأثیر بگذارد. برخی اختلالات صوتی نیز ممکن است اختلالات گفتاری تلقی شود. یکی از اختلالات گفتاری که معمولاً تجربه می‌شود، لکنت زبان است. سایر اختلالات گفتاری شامل آپراکسی و دیس آرتریا است.
اختلال تکلم چیست؟
اختلالات تکلم نوعی مانع در گفتار افراد است که بر توانایی ایجاد صدا و ادای کلمات تاثیر می‌گذارد. در این نوع اختلال ضمن بروز مانع بر صدای معمولی، نقص‌هایی بر تمامی زیر سیستم‌های آن مانند تنفس، آواسازی، تولید و تشدید نیز به وجود می‌آید. به همین دلیل برخی از اختلالات صوتی را نیز می‌توان در دسته اختلالات تکلم طبقه‌بندی کرد.
اختلال تکلم ناگهانی بر تارهای صوتی، عضلات و اعصاب قسمت‌های مختلف گلو تاثیر مستقیم دارد و عوامل زیر را می‌توان به عنوان مهم‌ترین دلایل بروز آن به حساب آورد:
- آسیب به تارهای صوتی
- فلج تارهای صوتی، پولیپ یا گره بر روی تارهای صوتی
- ضعف عضلانی و ضعف تنفسی
- ضربه مغزی یا سکته مغزی
رایج ترین اختلالات تکلم
لازم به ذکر است یکی از بارزترین اختلالات گفتاری که اکثر افراد با آن مواجه می‌شود، لکنت زبان نام دارد. علاوه بر آن اختلالات مانند آپراکسی و دیس آرتری نیز از انواع مشکلات گفتاری محسوب می‌شوند.
باید بدانید که آپراکسی نوعی اختلالات گفتاری حرکتی است که در اثر آسیب به قسمت‌های کنترل کننده گفتار در مغز ایجاد می‌شود.
در مقابل دیس آرتریا نوعی اختلال گفتاری شناخته می‌شود که به دلیل مشکلاتی در عضلات دهان، صورت یا تضعیف دستگاه تنفس به وجود می‌آید.
علائم بیماری آفازی چیست؟
بیماری آفازی نوعی اختلال ارتباطی است. این عارضه به دلیل آسیب به یک یا چند ناحیه مغز که وظیفه کنترل قدرت تکلم را بر عهده دارند به وجود می‌آید. این مشکل می‌تواند در طرز بیان، توانایی خواندن و نوشتن مطالب اختلال وارد کند و بر روی آنها تاثیرگذار باشد.
به همین دلیل فرد مبتلا به این بیماری در هنگام صحبت کردن یا درک کلام دیگران دچار مشکل می‌شود. این بیماری درجه‌های مختلفی دارد و می‌تواند خفیف یا با شدت زیاد بروز کند. از جمله عوارض بروز این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- صحبت کردن با جملات یا عبارات کوتاه و ناقص
- صحبت کردن با کلمات نامفهوم
- استفاده از کلمات کاملاً نادرست، بیهوده و نامربوط
- استفاده از کلمات اشتباه یا غیر قابل تشخیص
- مشکل درک صحبت دیگران به ویژه در گفتار سریع
- مشکلات در خواندن مطالب از روی کتاب
- نوشتن موضوعات با کلمات نامفهوم و بی معنا
البته توجه نمایید برخی از مشکلات اختلال تکلم ناگهانی می‌توانند همدیگر را پوشش دهند. بنابراین برای تشخیص دقیق بیماری اختلالات آفازی باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه نمود تا توسط بررسی‌های دقیق ابتلا یا عدم ابتلا به این بیماری تشخیص داده شود.
علت ابتلا به آفازیا زبان پریشی چیست؟
همانطور که گفتیم اختلال آفازی به دلیل اشکال در ناحیه مغز که قدرت کنترل تکلم را برعهده دارد ایجاد می‌شود. به همین دلیل شایع‌ترین علت زبان‌پریشی یا اختلال آفازی می‌تواند پارگی عروق مغز در اثر سکته مغزی باشد.
در واقع این عارضه به دلیل آسیب و مرگ سلول‌های مغزی در ناحیه کنترل قدرت تکلم در مغز ایجاد می‌شود. همچنین آسیب‌های مغزی مانند ضربات شدید به سر که امکان دارد در پی تصادف یا هر حادثه دیگری اتفاق بیفتد یا ایجاد تومور و عفونت‌های مغزی می‌تواند باعث بروز چنین اختلالی در هر فردی گردد.
علاوه بر تمامی این‌ها فرایند دژنراتیو سلول‌های مغزی یا زوال سلول‌های مغزی از عوامل اصلی ابتلا به این عارضه محسوب می‌شوند.
باید این را در نظر داشته باشید، در صورتی‌که این عوامل در فردی بروز کند علاوه بر اختلالات زبان‌پریشی، مشکلات فراموشی یا سردرگمی را نیز به همراه دارد.
لازم به ذکر است، زبان‌پریشی اولیه به عارضه‌ای اطلاق می‌گردد که فرد به تدریج دچار مشکلات زبانی می‌شود. در حقیقت انحطاط و زوال سلول‌های مغزی در این گونه افراد به تدریج اتفاق می‌افتد و سرعت بروز عوارض بیماری به صورت صعودی و پیشرونده است.
تشخیص اختلالات تکلم
برای تشخیص اختلالات تکلم آزمایشات مختلفی وجود دارد که به عنوان نمونه می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.
- معاینه غربالگری مفصل دنور: این آزمایش یک سیستم تشخیص اختلالات مفصلی است که در آن می‌توان میزان وضوح تکلم را در کودکان بین ۲ تا ۷ سال مورد بررسی قرار داد. به طور کلی معاینه غربالگری مفصل دنور جهت تشخیص اختلال تکلم ناگهانی در حدود ۵ دقیقه زمان می‌برد و شامل تمرین‌های مختلفی برای ارزیابی گفتار کودکان است.
- مقایسه اولیه زبان در مقیاس ۲: این تست که توسط پزشک جراح جیمز کاپلان طراحی گردیده، مشخص می‌کند تا چه حدی زبان کودک رشد کرده است. تست مقایسه زبان اولیه یکی از آزمون‌های تشخیص اختلالات تکلم است که می‌تواند با سرعت بالا، تاخیر در زبان باز کردن کودک را تشخیص دهد.
- تست آزمون واژگان تصویر Peabody: این آزمون روش دیگر تشخیص اختلالات تکلم است که در آن تشخیص واژگان و توانایی صحبت کردن فرد مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد. در این تست تعدادی تصویر برای توصیف چندین کلمه آماده شده است که باید فرد مبتلا به اختلالات تکلم آنها را به یکدیگر مرتبط سازد. برای افزایش کارایی این تست، از زمان انتشار اولیه آن در سال ۱۹۵۹تا کنون، چندین بار واژگان تصویر اصلاح گردیده تا بهترین نتیجه را در بر داشته باشند. البته این آزمون برای افرادی که دچار معلولیت‌های شدید فکری بوده یا نابینا هستند، گزینه مناسبی محسوب نمی‌شود.
خواندن این مطالب نیز پیشنهاد می شود
چه کسانی تحت خطر ابتلا به آفازی هستند؟
آفازی به دلیل آسیب به سلول‌های مغزی به وجود می‌آید که شایع‌ترین آنها سکته مغزی است. بنابراین افراد مسن و میانسال، بیشتر در خطر ابتلا به این عارضه قرار می‌گیرند. البته این اختلال در تمام رده‌های سنی از کودکان تا بزرگسالان بروز می‌کند.
به طور مثال کودکانی که به صورت مادرزادی دچار نارسایی‌هایی در دستگاه‌های حسی حرکتی یا تاخیر عقلی هستند و تا سن ۵ سالگی تنها چند کلمه فرا گرفته‌اند، به اختلال بیماری آفازی مادرزادی مبتلا خواهند بود.
همچنین افرادی که دچار ضربه مغزی یا عفونت‌های مغزی شده‌اند و قسمت تکلم آنها آسیب وارد شده، فارغ از هر گروه سنی به این اختلال دچار می‌شوند.
با انواع آفازی بیشتر آشنا شوید
طبق بررسی‌های انجام شده توسط متخصصان بیماری‌های مغز و اعصاب بر روی اختلال تکلم ناگهانی، انواع مختلفی از آفازی‌های حسی و حرکتی وجود دارد که در ادامه به شایع‌ترین آنها اشاره خواهیم کرد.
۱. آفازی گلوبال
یکی از شدیدترین انواع اختلالات آفازی، بیماری آفازی گلوبال محسوب می‌شود. این بیماری به دلیل آسیب شدید به قسمت جلو و پشت مغز در سمت چپ به وجود می‌آید.
افرادی که به این عارضه مبتلا می‌شوند دارای مشکلات شدیدی هنگام استفاده از کلمات، توانایی محدود برای استفاده از چند کلمه همزمان و عدم توانایی در خواندن و نوشتن هستند.
۲. آفازی بروکا یا آفازی حرکتی
در صورتی که آسیبی به ناحیه بروکا که در لوب پیشانی نیمکره چپ مغز قرار دارد و وظیفه کنترل کارکردهای مربوط به گفتار و حرکت را بر عهده دارد بروز کند، فرد دچار اختلال زبان‌پریشی غیر روانی یا حرکتی می‌شود.
چنین اختلالی را آفازی بروکا می‌نامند. افرادی که به چنین عارضه‌ای مبتلا می‌شوند با جملات کوتاه و ناقص صحبت می‌کنند. این گونه افراد قادر به انتقال پیام‌های اساسی هستند اما ممکن است در ادای برخی از کلمات دچار مشکل گردند.
همچنین این افراد از اینکه دیگران نمی‌توانند مفهوم کلمات آنها را درک کنند دچار ناامیدی شوند. احساس ضعف یا فلج در قسمت راست بدن، از دیگر مشکلات افراد مبتلا به آفازی بورکا به حساب می‌آید.
۳. آفازی ورنیکه یا آفازی حسی چیست؟
آفازی ورنیکه نوعی اختلال یا زبان‌پریشی روانی است که در اثر آسیب به بخش ورنیکه مغز که در قسمت وسط مغز متمایل به سمت چپ قرار دارد ایجاد می‌شود.
افرادی که دچار آفازی حسی می‌شوند، می‌توانند راحت صحبت کنند اما در درک کلام دیگران دچار مشکل می‌شوند. از عوارض ابتلا به این نوع زبان‌پریشی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- ناتوانی در استفاده صحیح از زبان
- صحبت با جملات طولانی و پیچیده
- استفاده از کلمات نامفهوم و نادرست
- عدم درک کلام دیگران در اثر اختلال تکلم ناگهانی
- اختلال در خواندن و نوشتن
۴. آفازی آنومیک یا آفازی بیانی
کسانی که به آفازی بیانی مبتلا شده‌اند می‌توانند به خوبی صحبت کنند، اما در پیدا کردن کلمات ساده، افعال و نام‌ها دچار مشکل می‌شوند.
به همین دلیل در صحبت کردن آنها حس ناامیدی موج می‌زند. باید بدانید بیشترین مشکل آنها در زمان نوشتن کلمات و پیدا کردن لغات صحیح بروز می‌کند. در حقیقت این‌گونه افراد در هنگام پیدا کردن کلمات دچار فراموشی می‌شوند و نمی‌توانند کلمات صحیح را به موقع پیدا کنند.
آیا امکان پیشگیری از بروز اختلال آفازی وجود دارد؟
بسیاری از عواملی که باعث بروز عارضه آفازی یا اختلال زبان‌پریشی می‌شوند، قابل پیش‌بینی نخواهند بود. به خصوص در مواردی که به دلیل مشکلات حسی حرکتی و به صورت مادرزادی این عارضه ایجاد شده باشد.
اما در مواردی که این اختلاط به دلیل بروز سکته مغزی ایجاد گردیده و بیشتر در افراد میانسال و مسن به وجود می‌آید، با رعایت اصول و نکاتی که از بروز سکته مغزی جلوگیری می‌کند، می‌توان مانع از ابتلا به این عارضه شد.
به عنوان مثال ترک کردن سیگار عامل خیلی مهمی در جلوگیری از ابتلا به خطر سکته مغزی است. باید از مصرف الکل خودداری کنید و ورزش را در اولویت زندگی خود قرار دهید.
همچنین باید در رژیم غذایی خود از سدیم و چربی کمتری استفاده کرده تا بتوانید فشار خون یا کلسترول را کنترل نمایید. علاوه بر آن افرادی که دچار مشکلات گردش خون یا دیابت هستند، باید تحت نظر پزشک بوده و اقدامات لازم را در زمینه کنترل بیماری خود انجام دهند.
نحوه درمان بیماری زبان پریشی چیست؟
در صورت بروز عوارضی مانند تغییرات در قدرت تکلم، نحوه تعامل با دیگران، کاهش توانایی در درک زبان کلامی و نوشتاری، عدم توانایی قدرت نوشتن و خواندن و اختلال تکلم ناگهانی باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه نمایید.
پزشک مورد نظر در صورت بروز چنین مشکلی، به کمک آزمایش‌های تشخیصی، تصویربرداری و سیتی اسکن محل قطعی آن را تعیین و شدت آسیب به مغز را مشخص می‌کند. در مواردی دیده شده تجویز برخی از داروهای خاص، به بهبود جریان خون و نهایتاً بازیابی مغز منتهی می‌شود و اختلالات زبان‌پریشی تا حدود زیادی درمان می‌گردد. اما اصلی‌ترین روش درمانی و قطعی آفازی گفتار درمانی است.
این نوع روش درمانی که توسط متخصص گفتار درمانی انجام می‌شود، باید فورا پس از آسیب مغزی، به هدف ایجاد برقراری ارتباط با دیگران آغاز شود.
متخصص گفتار درمانی برای بهبود رابطه فرد بیمار با دیگران از تمرینات انفرادی و گروهی جهت افزایش قدرت بیان و مهارت کلام ارتباطی استفاده می‌کند.
علاوه بر آن استفاده از رایانه و لوازم هوشمند الکترونیکی، جهت آموزش مجدد آواها و صداها، تاثیر بسیار زیادی در بازگشت قدرت تکلم بیمار دارد. همچنین تشویق خانواده‌ها و آموزش به آنها برای کمک به فرد بیمار، از دیگر روش‌های درمانی است که می‌توان در این زمینه استفاده کرد.
طبق مطالعات انجام شده بر روی عملکرد مغز در هنگام درمان زبان‌پریشی به این نتیجه رسیده‌اند که روش‌های تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال به وسیله جریان مستقیم، اثرات مثبتی در درمان عارضه زبان‌پریشی دارد.
در حقیقت استفاده از درمان‌هایی که غیر تهاجمی هستند، نیاز به عمل جراحی ندارند و منجر به تحریک سلول‌های آسیب دیده می‌شوند، بهترین گزینه برای رفع مشکلات زبان‌پریشی محسوب می‌شوند.
خواندن این مطالب نیز پیشنهاد می شود
عوارض اختلالات تکلم
کسانی که دچار اختلالات گفتاری می‌شوند کاملاً آگاه هستند که چه مطلبی را می‌خواهند عنوان کنند، اما قادر به بیان افکار خود نیستند. این امر منجر به افسردگی، عدم تمرکز، کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس آنها می‌شود.
با گذشت زمان اضطراب ناشی از اختلال تکلم ناگهانی می‌تواند باعث ایجاد مشکلات بیشتری مانند ترس از صحبت در جمع گردد. به همین دلیل در صورت بروز چنین عارضه‌ای در افراد به ویژه کودکان، باید مراحل درمان هرچه زودتر انجام شود تا شرایط گفتار اصلاح شده و در نهایت کیفیت زندگی افزایش یابد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در زمانی بروز مشکل جدی مانند سکته مغزی و علائمی مانند مشکل در صحبت کردن، درک گفتار، عدم یادآوری کلمات یا ناتوانی خواندن و نوشتن، باید به مراقبت‌های پزشکی یا اورژانس مراجعه کرد.
سپس بعد از تشخیص مشکل زبان‌پریشی و اختلالات گفتاری توسط پزشک مغز و اعصاب، باید به کمک متخصص گفتار درمانی جهت رفع اختلال به وجود آمده اقدام نمود.
اختلال تکلم ناگهانی در کودکان
کودکان در مراحل رشد خود آمادگی یادگیری یک زبان که در خانواده و محیط اطراف آنها استفاده می‌شود را دارند. یادگیری زبان برای کودکان به زمان نیاز دارد و مراحل یادگیری آن در هر کودک متفاوت است.
در هر حال کودکان در حال رشد، معمولاً هنگام یادگیری زبان برخی اصوات و کلمات را به سختی ادا می‌کند تا نهایتاً در سن ۵ سالگی بتوانند به درستی صحبت کنند.
به طور کلی مهارت‌های زبانی و گفتاری در مغز کودکان با شنیدن کلمات و تکرار آنها تقویت می‌شود و آنها راحت‌تر به صحبت می‌پردازند. بنابراین والدین برای افزایش تقویت زبان در کودکان خود باید مدام با آنها صحبت کرده و کلمات مختلف را با کودکان خود تمرین کنند.
لازم به ذکر است در صورت نگرانی در اختلال گفتار کودک، باید رشد زبان یا گفتار کودک توسط پزشک متخصص مورد ارزیابی قرار بگیرد.
اولین و مهم‌ترین اقدام تشخیص میزان شنوایی کودک توسط پزشک است. کودکان احتمال دارد برخی از صداها را به صورت نا واضح شنیده یا به طور کلی نشنوند. این یکی از دلایل عمده اختلال تکلم ناگهانی در کودکان محسوب می‌شود.
همچنین مشکلات اختلال در زبان کودکان امکان دارد به دلیل یادگیری همزمان دو زبان، در آنها ایجاد شود.
به همین دلیل باید فرد متخصص آزمایش‌های لازم برای تشخیص اختلال زبان یا گفتار کودک را انجام داده و تعیین نماید کودک نیاز به مداخله پزشکی دارد یا در طول زمان مشکل گفتار او حل می‌شود.
برخی از اختلالات ناگهانی زبان در کودکان می‌تواند به دلیل بروز حوادثی مانند مشکلات پزشکی، آسیب و ضربه مغزی، بیماری‌های مانند اوتیسم، فلج مغزی، بیش فعالی یا ناتوانی یادگیری اتفاق بیفتد.
اختلال تکلم ناگهانی در بزرگسالان
اکثراً در بزرگسالان اختلال تکلم به صورت ناگهانی، به دلیل برخی از مشکلات پزشکی مانند میگرن یا تومور مغزی اتفاق می‌افتد.
علاوه بر آن سکته مغزی، آسیب به بافت و سلول‌های مغزی، در قسمت‌هایی که قدرت تکلم را کنترل می‌کنند، مهم‌ترین دلایل بروز این عارضه محسوب می‌شوند. لازم به ذکر است میزان آسیب به مغز، در شدت بیماری اختلال تکلم در بزرگسالان تاثیر مستقیمی خواهد داشت.
پاسخ به سوالات متداول در زمینه اختلال آفازی
شدت اختلال تکلم یا آفازی به میزان آسیبی که به مغز وارد شده است مرتبط می‌شود. بر این اساس در صورتی‌که آسیب پس از مدتی رفع گردد، اختلال نیز درمان می‌شود.
بنابراین آفازی می‌تواند یک مشکل کوتاه مدت باشد و به سرعت درمان شود یا می‌تواند هفته‌ها و ماه‌ها به طول انجامد. متاسفانه در برخی از موارد که آسیب به مغز به صورت دائمی اتفاق می‌افتد، اختلالات تکلم به صورت مادام العمر بروز می‌کند.
بنابراین در این موارد باید برای بهبود شرایط بیمار، مراحل گفتار درمانی به سرعت شروع شود تا ارتباط بیمار با دیگران حفظ گردد.
در حقیقت دیزآرتری اختلالی گفتاری است و آفازی یک اختلال زبانی محسوب می‌شود. البته امکان دارد این دو نوع اختلال تکلم ناگهانی در اثر آسیب وارده به مغز، به صورت همزمان رخ دهند.
افراد مبتلا به آفازی نسبت به اینکه چه مطلبی را قصد دارند بیان کنند آگاهی کامل دارند، اما به دلیل سیگنال‌دهی ضعیف مغز، نمی‌توانند کلمات را به درستی ادا نمایند.
در مقابل کسانی که به دیزآرتری مبتلا می‌شوند از لحاظ ذهنی کاملاً می‌تواند تشخیص دهند که چه جمله‌ای را بیان می‌کنند و سیگنال‌های مغزی آنها دچار مشکل نشده است. ولی به دلیل ضعف یا فلج شدن عضلات زبان قادر به سخن گفتن نیستند.
علاوه بر آن آفازی بیشتر به دلیل سکته مغزی و آسیب به مغز ایجاد می‌شود در حالی‌که دیزآرتری در اثر بیماری‌هایی مانند پارکینسون، فلج مغزی، ام اس، هانتینگتون و دیستروفی عضلانی به وجود می‌آید.
مراحل گفتار درمانی به کندی پیش می‌رود و سرعت بازگرداندن تکلم افراد توسط آن بسیار پایین است. بنابراین به محض ابتلا به آسیب‌های مغزی و بروز عوارض بیماری زبان‌پریشی، برای دسترسی به نتیجه مطلوب‌تر، باید مراحل گفتار درمانی به سرعت آغاز شود.
