تمرینات گفتار درمانی بزرگسالان روشی عملی است که در آن به بیماران آموزش داده می‌شود کلمات را به درستی تلفظ کند. لازم به ذکر است که مشکلات گفتاری در بزرگسالان طیف وسیعی را در بر می‌گیرند و به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند.
برخی از این اختلالات به دلیل مشکلاتی هستند که از کودکی در فرد ایجاد شده و تا سن بزرگسالی باقی مانده‌اند. اما بعضی دیگر ناشی از حادثه، افزایش سن، سرطان حنجره، زوال عقل و غیره به وجود می‌آیند.
هدف ما در این مقاله بررسی تمامی مشکلات گفتاری در بزرگسالان، معرفی روش‌های درمانی و تاثیر آن در نحوه اصلاح مشکلات این چنینی محسوب می‌گردد. همچنین در خصوص نحوه گفتار درمانی در منزل برای بزرگسالان و فواید آن توضیحاتی را خدمتتان ارائه خواهیم کرد
شناخت اختلالات گفتاری در بزرگسالان
مشکلات گفتاری در بزرگسالان با اختلالات شدیدی همراه است و طیف گسترده‌ای همچون لکنت، آفازی اختلالات بلع و غیره را در بر می‌گیرد. اما بیشتر در مواردی که در ادامه توضیح خواهیم داد نمود می‌کند.
اختلال بلع
اختلال بلع در بسیاری از افراد دیده می‌شود. این مشکل می‌تواند در سه حالت جویدن و حرکت دادن مواد غذایی به سمت گلو یا در زمان باز و بسته شدن مری و انتقال غذا به سمت آن اتفاق بیفتد. اما حالت سوم مربوط به شروع بلع و فشردن مواد غذایی در گلو است که در این صورت راه هوایی بسته شده و غذا وارد مری می‌شود.
علائم اختلالات بلع
از مهم‌ترین علائم اختلال بلع می‌توان به سرفه شدید یا صدای خس‌خس در زمان خوردن و آشامیدن یا بعد از آن اشاره نمود. علاوه بر آن تلاش‌های اضافه برای جویدن و بلعیدن غذا، نشت مواد غذایی و مایعات در هنگام بلعیدن، گیر کردن غذا در دهان، تنفس دشوار و کاهش وزن از دیگر علائم ابتلا به چنین مشکلی به حساب می‌آیند.
علل اختلالات بلع
اصلی‌ترین علت‌های ابتلا به اختلال بلع را می‌توان به دلایل زیر مرتبط دانست:
- مصرف برخی از داروها که باعث خشکی دهان می‌شوند
- آسیب‌های مغزی مانند سکته مغزی، فلج مغزی، پارکینسون و غیر
- مشکلات در سر و گردن مثل سرطان دهان و گلو جراحی‌های دهان یا داشتن دندان‌های نامناسب
در زمان بررسی تمرینات گفتار درمانی بزرگسالان باید بدانید که تمامی این علائم می‌توانند عوارضی را همچون کم آبی، سوء تغذیه، عفونت‌های ریه در اثر ورود غذا و مایعات به داخل آن به وجود آورند
اختلال لکنت
منظور از اختلالات لکنت در بزرگسالان ادای جملات طولانی، ناروانی در صحبت کردن، ادای اصوات نا واضح، تکرار کلمات و غیره می‌شود. در اینگونه موارد افراد برای اینکه از لکنت رهایی پیدا کنند رفتارهای همچون حرکات دست و صورت، رها کردن کلمات یا جانشین کردن برخی از کلمات را انتخاب می‌کنند.
علائم اختلالات لکنت
از مهم‌ترین علائم ابتلا به اختلال لکنت می‌توان به تکرار، طولانی شدن و توقف بر روی یک کلمه خاص اشاره کرد. علاوه بر آن لکنت زبان علائمی را در بدن ظاهر می‌کند که شامل مواردی مثل لرزش لب‌ها، پلک زدن چشم، تنش در صورت یا قسمت‌های بالایی بدن می‌شود.
سرخوردگی از ارتباط با دیگران، مکث قبل از صحبت کردن، مشکل در شروع کردن یک جمله یا تلفظ صداهای خاص مواردی هستند که در هنگام ابتلا به لکنت مشاهده می‌شوند.
علل اختلالات لکنت
اختلال لکنت می‌تواند به دلیل سابقه ژنتیکی و ابتلا به اختلالات فیزیولوژیک عصبی در بزرگسالان مشاهده شود. علاوه بر آن آسیب‌های مغزی که به جهت تصادف، ضربه به مغز یا سکته مغزی ایجاد می‌شوند یا مشکلات روحی ناشی از استرس و اضطراب با فشارهای زیاد عصبی نیز می‌توانند در ابتلا به این عارضه موثر باشند.
اختلال آفازی
در ادامه مبحث شناخت تمرینات گفتار درمانی بزرگسالان، با اختلال آفازی آشنا می‌شویم. باید بدانید آفازی یا زبان پرش مشکل شایعی است که پس از سکته مغزی یا آسیب‌هایی وارده به مغز مشاهده می‌گردد.
در یک تعریف بهتر می‌توان گفت آفازی نوعی اختلال زبان – عصبی اکتسابی است که در اثر آسیب به نیمکره چپ مغز به وجود می‌آید. افراد مبتلا به آفازی دچار مشکلاتی مانند اختلال در بیان و سیستم حرکتی گفتاری، اختلال در درک شنیداری، اختلال در نامیدن و اختلال در همه حیطه‌های گفتار و زبان می‌شوند.
علائم اختلالات آفازی
افراد مبتلا به آفازی، گفتاری محدود دارند و کلام آنها به صورت تلگرافی شنیده می‌شود. اغلب آنها برای بیان جملات از اسامی و افعال استفاده می‌کنند، در حالی که از بیان حروف اضافه و حروف تعریف اجتناب می‌ورزند.
به طور کلی این افراد در درک شنیداری با مشکلات خاصی مواجه نیستند اما مشکل در جایی رخ می‌دهد که جملات، دستور زبان پیچیده‌ای داشته باشند یا چندین نفر با یکدیگر صحبت کنند.
همچنین در زمان‌هایی که جملات با صدای بلند یا سرعت زیاد بیان می‌شوند درک آن برای آنها دشوار خواهد بود. همچنین افرادی که دچار اختلال آفازی هستند، اغلب در نوشتن خطاهای دستوری و اشتباهات املایی بسیاری دارند.
علل اختلالات آفازی
سکته مغزی به عنوان شایع‌ترین علت ابتلا به آفازی شناخته می‌شود. پس از آن می‌توان به آسیب‌دیدگی سر، تومور مغزی یا مشکلات عصبی اشاره نمود.
تمرینات گفتاردرمانی بزرگسالان برای اختلال های شایع
تمرینات گفتار درمانی برای بزرگسالان می‌تواند به بهبود مهارت‌های گفتاری و زبانی در اختلال‌های شایع کمک کند. در ادامه به برخی از اختلال‌های رایج و تمرینات مرتبط با آنها اشاره خواهیم کرد.
تمرینات گفتاردرمانی بزرگسالان برای اختلال بلع
تمریناتی که در ادامه به توضیح مرحله مرحله آنها می‌پردازیم، برای رفع اختلالات بلع در بزرگسالان بسیار مفید هستند. بادی بدانید که این تمرین‌ها در دسته تمرینات گفتار درمانی بزرگسالان قرار می‌گیرند.
1.تمرین اول:
در تمرین اول باید دهان خود را تا حد امکان باز کرده و با نوک زبان دندان‌های فوقانی یا قسمت جلوی دهان را لمس کنید. برای تاثیرگذاری این تمرین باید آن را ۵ تا ۱۰ بار در هر مرحله ۳ تا ۵ ثانیه انجام دهید.
2. تمرین دوم:
در تمرین دوم مجدد باید دهان خود را باز کرده با نوک زبان سقف دهان را لمس کنید. سپس زبان خود را بین ۳ تا ۵ ثانیه نگه داشته و نهایتاً آن را برگردانید. با تکرار ۵ تا ۱۰ بار از این تمرین می‌توانید نتیجه مطلوب‌تری را کسب کنید.
3. تمرین سوم:
در این تمرین باید تا جایی که می‌توانید دهان خود را باز کرده به مدت ۱۰ ثانیه آن را در این حالت نگه دارید. تکرار ۵ تا ۱۰ مرتبه از این تمرین می‌تواند تا حدود زیادی برای درمان مشکلات بلع مفید باشد.
4. تمرین چهارم:
در این تمرین با گذاشتن نوک زبان در پشت سقف دهان به مدت ۱۰ ثانیه و تکرار آن به اندازه ۵ تا ۱۰ مرتبه، تاثیر بسیاری را در رفع اختلالات بلع تجربه خواهید کرد
تمرینات گفتاردرمانی بزرگسالان برای اختلال لکنت
در مرحله گفتار درمانی تمرینات مختلفی برای رفع اختلالات لکنت وجود دارند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
سخنرانی درمانی
یکی از راه‌های درمانی که برای رفع اختلالات لکنت زبان توصیه می‌شود، سخنرانی درمانی است. این تمرین به افراد مبتلا به این اختلال کمک می‌کند الگوهای گفتاری خود را تغییر بدهند تا بتوانند لکنت زبان را درمان کنند.
شناسایی و کاهش استرس، بهبود تنفس در هنگام صحبت کردن، تغییر الگوهای گفتاری و بالابردن اعتماد به نفس از جمله مزایای استفاده از این روش درمانی به حساب می‌آیند.
لوازم الکتریکی
یکی دیگر از تمرینات گفتار درمانی بزرگسالان، درمان لکنت زبان به کمک لوازم الکتریکی با تغییر سیگنال‌های گفتاری به صورت الکترونیکی محسوب می‌شود. این تمرین که گوینده صدای خود را به صورت متفاوت از حالت طبیعی می‌شنود، اثرات مثبتی در درمان اختلالات گفتاری دارد.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
روش شناخت رفتاری برای درمان مشکلات لکنت به این ترتیب عمل می‌کند که دیدگاه فرد را نسبت به مشکلی که دارد تغییر می‌دهد. بدین ترتیب مکانیزم‌های مقابله‌ای را در فرد تا درمان کامل مشکل لکنت تقویت می‌کند.
در واقع این شیوه بر روی رفتار بیمار تاکید دارد به گونه‌ای که می‌تواند با تغییر رفتار آن، عملکردهای مشکل‌ساز را به رفتارهای بهینه آموزشی تغییر دهد.
تمرینات گفتاردرمانی بزرگسالان برای اختلال آفازی
افرادی که به این عارضه دچار می‌شوند نمیتوانند مهارت‌های ارتباطی خود را مجدد به دست آورند. اما با گفتار درمانی می‌توانند پیشرفت چشمگیری در صحبت کردن داشته باشند.
مهم‌ترین اهداف گفتار درمانی در آفازی استفاده بهتر از توانایی‌های زبان، بهبود مهارت‌های یادگیری، توانایی برقراری ارتباط به شیوه‌های جدید برای جبران جملاتی است که بیمار نمی‌تواند آنها را تلفظ کند.
آهنگ درمانی ملودیک (MIT)
در این روش به کمک زمزمه آواز با ریتم، بیمار را ترغیب می‌کنند عبارات و کلماتی را که نمی‌تواند تلفظ کند تکرار نماید. این تمرین با تحریک نیمکره راست مغز می‌تواند تا حدود بسیار زیادی مشکلات گفتاری را از بین ببرد.
گروه درمانی
در این روش گروهی از افرادی که به مشکلات آفازی مبتلا هستند در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و تعامل آنها در محیط باعث راحت صحبت کردن و یاد گرفتن مهارت‌های زبانی می‌شود.
افزایش کارآمدی ارتباطی آفازیک ( PACE)
در این روش بیمار را مجبور به مکالمه می‌کنند و به این ترتیب مهارت‌های ارتباطی آن را بهبود می‌بخشند. به طور مثال تصویری را به بیمار نشان داده و از آن می‌خواهند در خصوص تصویر توضیحاتی را ارائه دهد.
فواید تمرینات گفتار درمانی بزرگسالان
تمرینات گفتار درمانی بزرگسالان فواید متعددی همچون بهبود کیفیت زندگی و توانایی‌های ارتباطی با دیگران را در پی دارد. برخی از فواید آن عبارتند از:
- بهبود کیفیت زندگی: توانایی برقراری ارتباط با دیگران منجر به افزایش رضایت از زندگی شده و روابط اجتماعی را گسترش می‌دهد. از طرفی افراد با مهارت‌های گفتاری بهتر، کمتر احساس انزوا و جدایی از دیگران می‌کنند.
- تقویت اعتماد به نفس: انجام تمرینات گفتار درمانی به بیمار کمک می‌کند، به طرز صحبت کردن و توانایی که در این زمینه دارد اعتماد کند.
- بازگشت به زندگی اجتماعی و حرفه‌ای: یادگیری نحوه تعامل مؤثر با دیگران، برقراری ارتباط بهتر، توانایی بیشتر برای شرکت در مکالمات و بحث‌های گروهی تماما از اثرات تمرینات گفتار درمانی در بزرگسالان هستند.
- پیشگیری از پیشرفت اختلالات: مدیریت اختلالات زبانی و انجام تمرینات موثر می‌تواند به پیشگیری از بروز مشکلات زبانی و گفتاری در آینده و پیشرفت اختلالات کمک کند
تمرینات گفتار درمانی در منزل برای بزرگسالان
افرادی که دچار اختلالات گفتاری هستند می‌توانند در منزل با انجام برخی از تمرینات گفتار درمانی، در بهبود روند بیماری خود اقدامات مناسبی را انجام دهند. به همین دلیل در ادامه مطلب مثال‌هایی در خصوص تمرین‌هایی که می‌توان در منزل برای رفع اختلالات گفتاری انجام داد را بیان کرده‌ایم.
1. بیرون آوردن و داخل بردن زبان
برای انجام این تمرین باید زبان خود را به بیرون آورده و آن را به مدت دو ثانیه نگه دارید. سپس دوباره به عقب بازگردانده و حرکت قبل را تکرار کنید. انجام این تمرین می‌تواند در بهبود حرکات گفتاری بسیار مفید باشد.
2. حرکت دادن زبان به چپ و راست
برای انجام این حرکت نیز دهان خود را باز کرده زبان را به سمت چپ و راست دهان حرکت داده و در هر مرحله ۲ ثانیه نگه دارید. سعی کنید این حرکات را چندین بار تکرار کرده تا نتیجه بهتری از تمرینات گفتار درمانی بزرگسالان کسب نمایید.
3. بالا و پایین بردن زبان
دهان خود را باز کرده زبان را بیرون آورید و به مدت دو ثانیه آن را به سمت بالا نگه دارید. سپس همین حرکت را با پایین آوردن زبان تکرار کنید.
4. گفتن کلمه «سیب»
برای انجام این حرکت بهتر است از آینه استفاده کنید. به این ترتیب که جلوی آن ایستاده و لبخند بزنید یا کلمه سیب را چندین بار تکرار کنید.
5. تمرین کردن حالت بوسه با لب‌ها
در زمانی که در جلوی آینه ایستاده و حرکت لبخند زدن را تمام می‌کنید، می‌توانید لب‌های خود را مانند حالت بوسیدن جمع کرده و سپس آنها را شل کنید.
6. تکرار ترکیبات حروف بی‌صدا و صدادار
برای انجام این مرحله از تمرین باید به سراغ صامتی که در تلفظ آن مشکل دارید بروید و سپس آن را هر با حروف صدادار (آ اِ اُ اَ ای) جفت کنید.
7. ساختن جملات
کسانی که دچار برخی از اختلالات گفتاری هستند، از نظر شناختی برای تولید زبان مشکل ندارند. آنها فقط نمیتوانند کلمات را ادا کنند. ساخت جمله برای این افراد می‌تواند بهترین گزینه درمانی محسوب شود.
8. پردازش آواها و صداها
برای این تمرین فرد بیمار باید تعداد هجاهای کلماتی که توسط درمانگر ادا می‌شود را حدس بزند و منتظر بازخورد درمانگر در خصوص درست بودن تشخیصی که داده است، باشد.
9. بازی‌های کلامی
بازی با کلمات روش دیگری برای تمرینات گفتار درمانی در بزرگسالان است. در واقع این روش که مانند پیدا کردن و جستجوی کلمات در جدول‌های متقاطع است، می‌تواند مهارت‌های پردازش زبان را به چالش بکشد.
10. اجرای برنامه‌های تمرینی گفتاردرمانی
تمرینات گفتار درمانی بزرگسالان طیف گسترده‌ای را در بر می‌گیرند. اما همه آنها برای درمان تمامی مشکلات گفتاری مناسب نیستند.
به همین دلیل باید نوع تمرین و برنامه گفتار درمانی توسط فرد متخصص در این زمینه شناسایی و متناسب با مشکلی که بیمار دارد تنظیم گردد. سپس در منزل توسط بیمار در کمال آرامش بارها و بارها تکرار شده تا نتیجه مطلوب حاصل گردد.
تمرین گفتار درمانی برای بزرگسالانی که اصلا نمیتوانند صحبت کنند
کسانی که در حوادث مختلف مثل سکته مغزی به اختلالات گفتاری حاد دچار می‌شود، در واقع بخش زبان در مغز آنها دچار آسیب شده است، در این حالت نمیتوانند به هیچ عنوان صحبت کنند. از این‌رو اکثر تمرینات گفتار درمانی روی آنها جواب نمی‌دهد. برای اینگونه افراد روشی به نام آواز درمانی را در نظر می‌گیرند.
با توجه به اینکه بخش مربوط به گفتار در نیمکره چپ مغز و آواز عملکردی در نیمکره راست مغز است، افرادی که نمیتوانند صحبت کنند، معمولاً می‌توانند کلمات را بخوانند.
بنابراین یک روش منحصر به فرد برای درمان آنها وجود دارد تا بتواند مجدد فرصت صحبت کردن را پس از تمرین و تکرار به دست آورند. جالب است بدانید که بسیاری از افرادی که پس از آسیب‌های مغزی نمیتوانند صحبت کنند، پس از انجام آواز درمانی مهارت‌های گفتاری را مجدد کسب خواهند کرد.
یک گفتار درمانگر مناسب انتخاب کنید
همانطور که اشاره شد انجام حرکات گفتار درمانی مستلزم برنامه‌ریزی دقیق و منظم و انتخاب بهترین نوع تمرینات است. به همین دلیل انتخاب یک گفتار درمانگر مناسب که اطلاعات کافی نسبت به نیازهای بیمار مثل انتخاب مناسب‌ترین تمرینات گفتار درمانی بزرگسالان، داشته باشد از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود.
ویژگی‌های یک گفتار درمانگر خوب
گفتار درمانگر خوب باید دانش کافی در مورد مبانی و تئوری‌های درمانی داشته باشد. همچنین باید بتواند علت‌های به وجود آمدن مشکل را ارزیابی کرده و برنامه‌های درمانی را مطابق با آن تدوین کند. شناخت تمامی روش‌های درمانی از گذشته تا کنون و آشنایی با متدهای جدید درمانی، از دیگر مشخصات گفتار درمانگر خوب به حساب می‌آید.
علاوه بر آن باید مثل یک معلم دلسوز گام‌به‌گام با بیمار پیش‌رفته و شیوه‌های درمانی را دنبال کند. رهبری و هدایت درمان، انجام مشاوره‌های مختلف، تسلط کافی به انجام امور، تحلیل مناسب شرایط و برخورد صحیح با بیمار از دیگر مشخصات گفتار درمانگر خوب به شمار می‌آیند.
مراحل انتخاب گفتار درمانگر
برای انتخاب درمانگر مناسب پیش از هر چیز باید به نوع بیماری خود اشراف کامل داشته و بدانید که با چه هدفی قرار است درمانگر را انتخاب کنید.
پس از آن مراجعه به بیمارستان‌ها، مراکز درمانی و توانبخشی روش مناسبی برای پیدا کردن درمانگر به حساب می‌آید. همچنین بررسی شرایط بیمار با متدها و روش‌های مورد استفاده توسط فرد درمانگر نیز نکته مهمی است که باید در هنگام انتخاب فرد درمانگر به آن توجه کنید.
اهمیت همکاری بیمار با گفتار درمانگر
همکاری بیمار با گفتار درمانگر از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند تأثیر زیادی بر روند درمان و بهبود مهارت‌های گفتاری و زبانی داشته باشد. در ادامه به چند مورد در این زمینه اشاره می‌کنیم:
- افزایش اثربخشی درمان
- تسهیل ارتباط و تبادل اطلاعات
- تعهد به درمان و ترغیب به تمرین مستمر
- کاهش استرس و اضطراب پشتیبانی عاطفی
سخن آخر
در این مقاله در خصوص علت‌های ابتلا به اختلالات گفتاری صحبت کرده و روش‌های درمانی موجود مانند تمرینات گفتار درمانی بزرگسالان را مورد بررسی قرار دادیم. باید بدانید که در طی مراحل درمان کمک گرفتن از گفتار درمانگران برای ارزیابی مشکلات به وجود آمده و طیف گسترده اختلالات ارتباطی از اهمیت بالایی برخوردار است.
اما نکته مهم دیگری که باید به آن توجه نمایید، تبحر و دانش فردی است که برای درمان اختلالات گفتاری و انجام گفتار درمانی در منزل برای بزرگسالان به آن مراجعه می‌کنید. انتخاب چنین فردی باید به درستی و متناسب با ملاک‌های درمانی و مشکلاتی باشد که فرد بیمار به آن مبتلا است.
برای انتخاب بهترین درمانگر برای گفتار درمانی بزرگسالان می‌توانید از طریق فرم درخواست مشاوره موجود در پایین صفحه با کارشناسان و مشاوران ما در ارتباط باشید.